Bronselur
Een bronselur, lur, luro of lokken is een bronzen hoorn uit de bronstijd. Ook de naam kunstaas wordt wel gebruikt, maar dat zijn vergelijkbare houten instrumenten uit de middeleeuwen. De bronselur is een blaasinstrument uit Scandinavië. Het instrument heeft een mondstuk vergelijkbaar met dat van een trompet. Aan het einde van een lange S-vormige conische (zich langzaam iets verwijdende) buis zit een bijna platte schaal met bollen, die wat lijkt op een poffertjespan. Deze heeft dezelfde functie als de uitlopende bel of klok van een trompet. Het heeft geen ventielen of vingergaten. Er kunnen dus alleen natuurlijke tonen op geblazen worden. Het geheel is ongeveer 2 meter lang.
De instrumenten zijn eerst in delen gevormd in was. Dit was de vorm van de binnenkern. Voor de iets grotere buitenvorm werd klei gebruikt. De mantel en kern worden tijdens het gietproces op hun plaats gehouden door meerdere kernsteunen, waarbij de was wordt vervangen door verhit brons. De kennis van dit proces is eerst verloren gegaan en pas rond 1400 weer herontdekt.
Instrumenten als deze zijn onder andere gevonden bij archeologische opgravingen in Stavanger en Hadeland. Ze worden vaak gevonden in paren in moerassen, voornamelijk in Denemarken. Er zijn in totaal 56 kunstaas gevonden: 35 (inclusief die in stukjes) in Denemarken, 4 in Noorwegen, 11 in Zweden, 5 in Noord-Duitsland (inclusief Sleeswijk-Holstein, Nedersaksen en Mecklenburg), en een enkele in Letland. Illustraties van lurs zijn ook gevonden op verschillende rotstekeningen in Scandinavië. Mogelijk werden ze gebruikt als oorlogsinstrument, maar het kan ook voor het roepen van het vee zijn bedoeld. Het instrument is vergelijkbaar met de midwinterhoorn, berkenhoorn en de alpenhoorn. Lurs gemaakt van brons werden ook gebruikt als muziekinstrumenten in het oude Griekenland.
De Zweedse componist Sven-Erik Bäck heeft het instrument als het ware herontdekt en zorgde voor een herleving ervan door in 1985 een muziekstuk te schrijven voor altsax, fagot, bronselur en piano; "HÅmage à HAnS-ÅStrAnD".
In de strip Asterix en Obelix wordt de bronselur ook afgebeeld in het album "Asterix en de Noormannen", welke ook als tekenfilm is verschenen.
Links
- YouTube - Bronselur