Eerste Coalitieoorlog
| Eerste Coalitieoorlog | ||
|
| ||
|---|---|---|
| Datum | 20 april 1792 - 17 oktober 1797 | |
| Locatie | Frankrijk, de Nederlanden, Italië, Centraal-Europa, Spanje, Caribisch gebied | |
| Overwinning voor | Frankrijk | |
| Resultaat | Stichting en acceptatie van de Eerste Franse Republiek Oostenrijkse Nederlanden en delen van Duitsland worden onderdeel van Frankrijk Frankrijk sticht verschillende vazalstaten Republiek Venetië komt ten einde Hispaniola wordt een Franse kolonie. | |
| Strijdende partijen | ||
 Nederlandse Republiek (tot 1795) .svg){kind=small} Groot-Brittannië .svg){kind=small} Heilige Roomse Rijk .svg){kind=small} Kerkelijke Staat  Parma .svg){kind=small} Portugal .svg){kind=small} Pruisen .svg){kind=small} Sardinië (tot 1796) .svg){kind=small} Spaanse Rijk (tot 1795) .svg){kind=small} Napels (tot 1796) Andere Italiaanse staten |
 Frankrijk  Bataafse Republiek (vanaf 1795) Spaanse Rijk (vanaf 1796)  Cisalpijnse Republiek (vanaf 1797) Verschillende vazalstaten |
|
Portaal  Geschiedenis
| ||
De Eerste Coalitieoorlog was een oorlog tussen 1792 en 1797. Het was de eerste van de Coalitieoorlogen. Dit waren een serie van oorlogen tussen Frankrijk (en haar bondgenoten) en de rest van Europa tussen 1792 en 1815. De Eerste Coalitieoorlog ontstond na de Franse Revolutie van 1789. De macht van de koning werd toen flink beperkt en Frankrijk werd een constitutionele monarchie in 1791. Hierdoor ontstonden spanningen met de rest van Europa. Verschillende landen in Europa waren ook een absolute monarchie. Zij waren bang dat de Franse Revolutie zou overslaan naar hun land. Hierdoor lokten ze Frankrijk uit tot oorlog. De Europese machten vormden een "coalitie" tegen Frankrijk. Deze landen waren Oostenrijk, Pruisen, Nederland, Groot-Brittannië, Portugal, Spanje en enkele kleinere landjes.
Kort na de oorlog schafte Frankrijk de monarchie af, waardoor de Eerste Franse Republiek ontstond. De oorlog viel samen met een groot deel van deze republiek. De Eerste Coalitieoorlog vond grotendeels plaats in de Nederlanden. In de Zuidelijke Nederlanden kwam er een einde aan de Oostenrijkse Nederlanden. In de Noordelijke Nederlanden kwam er een einde aan de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden en ontstond de Bataafse Republiek. Later werd er voornamelijk in Italië en Duitsland gevochten.
In 1797 kwam er een einde aan de oorlog. Frankrijk werd de winnaar. Hierna volgde een korte periode van vrede, maar uiteindelijk ontstond in 1799 de Tweede Coalitieoorlog. De Eerste Coalitieoorlog zorgde ook voor de opkomst van Napoleon Bonaparte.
Achtergrondinformatie
Franse Revolutie
Zie Franse Revolutie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.De Franse Revolutie van 1789 zorgde voor een grote schok in Europa. Vóór de Franse Revolutie had de koning alle macht in handen. Frankrijk kreeg in de 18e eeuw met allerlei problemen te maken. Ook vond de verlichting plaats, waardoor nieuwe ideeën over het bestuur van een land ontstonden. Toen de belastingen verhoogd werden voor het gewone volk, kwam het gewone volk in opstand tegen de koning. De revolutie was succesvol en de macht van de koning werd beperkt. In 1791 werd Frankrijk omgevormd in een constitutionele monarchie, waarin de macht bij het parlement lag in plaats van de koning.
In andere Europese landen was er angst dat de revolutie zou overslaan naar hun land. Dit is was vooral het geval in Pruisen en Oostenrijk. Deze landen werden namelijk ook als absolute monarchie bestuurd. Na de Franse Revolutie vluchten ook veel Franse edelen en geestelijken naar Pruisen en Oostenrijk. Zij vertelden "horrorverhalen" over de revolutie en waarschuwden dat de revolutionairen ook de macht en het bezit van de adel en geestelijkheid kwamen afnemen. Deze gevluchte edelen werden "Emigranten" genoemd en zij stichtten een eigen leger. Dit leger werd aan de Franse grens gezet om een eventuele Franse invasie van het Heilige Roomse Rijk tegen te houden. Dit leidde tot woede bij Frankrijk.
In het Franse parlement waren er ook wensen om de revolutie over te laten staan naar andere landen. De Franse revolutionairen wilden ook het volk in andere landen "bevrijden" van de absolute monarchie. Andere politici wilden juist rustig aan doen. Zij wilden de situatie met het buitenland kalmeren en zich eerst op Frankrijk richten. In Frankrijk waren er namelijk nog altijd debatten over een grondwet en over de inrichting van de staat.
Situatie in de Nederlanden
De Nederlanden (of Lage Landen) waren een gebied dat bestond uit het huidige Nederland en België. Dit gebied bestond uit allerlei kleine staten die verbonden waren in twee landen. De Noordelijke Nederland (het huidige Nederland) heette toen de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. De Nederlandse Republiek werd geleid door een stadhouder die altijd een erfgenaam van Willem van Oranje was. Oorspronkelijk was het stadhouderschap niet erfelijk, maar na problemen werd uiteindelijk gekozen om het erfelijk te maken. Stadhouder Willem V trok echter steeds meer macht naar zich toe. Hij wilde als een soort van koning over Nederland regeren. Zijn voorstanders (de orangisten) steunden hem, maar hij had ook tegenstanders (de patriotten).
De Zuidelijke Nederlanden (het huidige België) stond juist onder leiding van het Oostenrijkse huis Habsburg. Zij werden de Oostenrijkse Nederlanden genoemd en werden als bezit van Oostenrijk gezien. De verlichting had ook grote invloed in de Oostenrijkse Nederlanden. Hoewel de Oostenrijkse keizer ook veel overnam van de verlichting, werden de Oostenrijkers als een buitenlandse bestuurder gezien. Steeds meer inwoners van de Oostenrijkse Nederlanden wilden van de Oostenrijkse monarchie af. In 1790 verklaarden zij zich onafhankelijk als de Verenigde Nederlandse Staten. Dit land was maar van korte duur en enkele maanden later kregen de Oostenrijkers opnieuw de macht. De Franse revolutionairen wilden juist steun geven aan de revolutionairen in de Verenigde Nederlandse Staten.
Verloop
Ontstaan
In 1792 eiste het parlement van Frankrijk dat het Emigrantenleger zou vertrekken uit het grensgebied van de buurlanden. Frankrijk stelde een ultimatum op 1 maart, maar dit werd uitgesteld naar april. Ondertussen was de oude keizer van het Heilige Roomse Rijk overleden en werd opgevolgd door Frans II. Keizer Frans II heerste ook over Oostenrijk en haalde de banden met Pruisen aan. Frankrijk vond dit niet kunnen en eiste dat het bondgenootschap werd opgeheven. Oostenrijk weigerde dit, waardoor Frankrijk de oorlog aan Oostenrijk verklaarde. Pruisen verklaarde hierna de oorlog aan Frankrijk en koos de kant van Oostenrijk.
Op 29 april 1792 barste de oorlog los. Toen viel het Franse leger de Oostenrijkse Nederlanden binnen. Het Franse leger was slecht georganiseerd, waardoor de invasie niet wilde lukken. Ondertussen stak de hertog van Brunswijk-Wolfenbüttel (Karel Willem Ferdinand) met zijn leger de Rijn over. Hierdoor viel hij Frankrijk binnen. De hertog waarschuwde dat hij geweld tegen het Franse volk zou gebruiken als de Franse koning iets overkwam. Ongeveer één jaar eerder hadden veel Duitstalige landen dit al afgesproken in de verklaring van Pillnitz.
Frankrijk wordt een republiek
Vervolgens brak in Parijs een grote opstand uit. Franse revolutionairen bestormden toen het Tuilerieënpaleis, waar de Franse koninklijke familie woonde (Bestorming van de Tuilerieën). De koninklijke familie was toen niet daar aanwezig, maar werd later toch gevangengezet. Ook werd het stadhuis van de stad bezet. Parijs kwam onder een revolutionair regime dat tegenstanders van de revolutie begon te vermoorden.
Ondertussen leed Frankrijk nederlaag na nederlaag tijdens de oorlog. Het Franse leger wist toch het Pruisische leger tegen te houden tijdens de belangrijke slag bij Valmy op 20 september. Frankrijk won deze slag wat de eerste overwinning voor hen in de oorlog was. De Fransen waren zo erg blij dat de Nationale Conventie werd opgericht. Dit was het nieuwe parlement van Frankrijk. Eén dag later werd koning Lodewijk XVI afgezet en de monarchie afgeschaft. Hierdoor ontstond de Eerste Franse Republiek.
Dit zorgde voor veel enthousiasme aan de kant van de Fransen. Frankrijk viel het Heilige Roomse Rijk binnen en bezette het paltsgraafschap aan de Rijn. In het zuiden bezette Frankrijk ook de regio Savoye en de stad Nice. Op 6 november 1792 namen de Fransen de Oostenrijkse Nederlanden in na een overwinning in de slag bij Jemappes.
Uiteindelijk besloot de Nationale Conventie om koning Lodewijk XVI op 21 januari 1793 via de guillotine om te brengen. Dit zorgde voor veel woede bij andere Europese landen. Zij vonden dat het volk niet een koning ter dood kon veroordelen. Hierdoor sloten Groot-Brittannië, Spanje, Nederland, Portugal, Napels en verschillende andere Italiaanse landjes zich aan bij de Pruisen en Oostenrijkers. Deze groep landen vormden de "Eerste Coalitie", waar de oorlog naar vernoemd is.
Oorlog in de Zuidelijke Nederlanden
De Fransen wilden echter doorgaan met de revolutie door Europa te verspreiden. Het Franse leger wilde eerst Nederland binnenvallen. Op deze manier hoopte het leger om daar een revolutie te starten. In Nederland was namelijk veel onvrede met de stadhouder. De Fransen bezetten Breda, omsingelden Maastricht en waren nu op weg naar Dordrecht. De Fransen waren echter niet zo succesvol. Nederland werd geholpen door het Oostenrijkse leger, wat de Fransen terugdrong. Het Oostenrijkse leger nam vervolgens Luik en Aken in, waardoor de Fransen uit de Oostenrijkse Nederlanden moesten vertrekken. De Oostenrijkers liet de generaal van het Franse leger naar Parijs marcheren. Hij wilde namelijk de monarchie herstellen, maar zijn plan mislukte. Hij werd opgepakt en gevangengezet.
Vervolgens lag Frankrijk aan alle kanten onder vuur. In het noorden vielen de Nederlanders en Oostenrijkers Frankrijk binnen, in het zuiden stak het Spaanse leger de Pyreneeën over, het Sardijnse leger trok door de Alpen en de Britse marine blokkeerden alle Franse havens. In Frankrijk brak paniek uit. Verschillende steden wilden de Franse monarchie terug, waaronder Lyon en Toulon. In de Vendée vond er een lange opstand plaats om de koninklijke familie terug te krijgen. In deze paniek grepen de Jakobijnen onder Robespierre de macht. Zij begonnen met een periode genaamd La Terreur, waarin tegenstanders (en ook veel onschuldige mensen) werden opgepakt. Robespierre was heel erg radicaal. Zo verbood hij religie, werden allerlei bezittingen onteigend en werden duizenden mensen onthoofd. Ook werd de dienstplicht ingevoerd. Dit was een nieuw idee, aangezien legers voorheen enkel professionele huursoldaten hadden. Het Franse leger kreeg hierdoor veel nieuwe soldaten, waardoor opstanden in Franse steden werden neergeslagen. Napoleon Bonaparte wist in deze tijd Toulon succesvol terug te veroveren.
De Fransen wisten om de Britten te stoppen tijdens de slag bij Hondschote. In 1794 verplaatste de oorlog zich opnieuw naar de Oostenrijkse Nederlanden. De Fransen wisten het gehele gebied te veroveren. Het Britse, Nederlandse en Oostenrijkse leger moest zich terugtrekken achter de Rijn. Dit maal wisten de Fransen om Maastricht wel te veroveren. De enige stad die zich niet overgaf was Luxemburg, wat tot 1795 standhield. De Fransen trokken vervolgens door Duitsland, waar ze het gehele gebied ten westen van de Rijn veroverden. Hier stichtten ze de Cisrheniaanse Republiek, een vazalstaat van Frankrijk.
Oorlog in de Noordelijke Nederlanden
Ondertussen wisten de Fransen ook om de Spanjaarden in het zuiden terug te dringen. Vervolgens vielen ze Spanje binnen en veroverden Catalonië. In juli 1794 kwam er een einde aan La Terreur, nadat Robespierre zelf onthoofd werd. Frankrijk kwam vervolgens onder de gematigde regering genaamd de Directoire. De oorlog ging desondanks gewoon door.
Het Franse leger was de Nederlandse Republiek binnengevallen en trok naar het noorden. Tijdens de winter van 1795 veroverden de Fransen het gehele land. Hierbij kregen ze grote steun van de Nederlandse bevolking. Op 18 januari 1795 vluchtte stadhouder Willem V naar Engeland. De volgende dag kwam er een einde aan de Nederlandse Republiek. De Bataafse Republiek werd opgericht dat naar voorbeeld van Frankrijk werd ingericht. Deze gebeurtenis wordt de Bataafse Revolutie genoemd.
Nadat de Nederlandse Republiek was opgeheven besloten Spanje en Pruisen om vrede met Frankrijk te sluiten. Dit gebeurde tijdens de vrede van Basel. Tijdens dit verdrag gaf Pruisen alle gebieden ten westen van de Rijn aan Frankrijk. Spanje moest het Caribische eiland Hispaniola afstaan aan Frankrijk. De Britten probeerden om via de Vendée Frankrijk binnen te vallen, maar dit mislukte. In plaats daarvan sloeg Napoleon Bonaparte de opstand in de Vendée neer.
Italiaanse Veldtochten
In 1796 begon Napoleon Bonaparte een Franse inval van Noord-Italië. Hij was erg succesvol tijdens deze veldtocht en wist de Sardijnse en Oostenrijkse groepen te verslaan. Napoleon kreeg ook grote bekendheid met deze veldtocht. De Sardijnen werden gedwongen om vrede met Napoleon te tekenen. Later moest Sardinië ook Savoye en Nice aan Frankrijk afstaan. Hierna vocht Napoleon alleen nog tegen de Oostenrijkers. Hij wist Milaan te veroveren en duwde de Oostenrijkers terug naar Tirol. De Oostenrijkers probeerden Napoleon te verslaan tijdens de belegering bij Mantua, maar in plaats daarvan versloeg Napoleon de Oostenrijkers. Vervolgens versloeg Napoleon ook een nieuw Oostenrijks leger bij verschillende veldslagen.
Na de slag bij Rivoli trok Napoleon Oostenrijk zelf binnen. Ondertussen was het Franse leger ook bezig met een invasie van Duitsland en plande een invasie van Ierland (waarvan de laatste zou mislukken). Oostenrijk werd daardoor gedwongen om vrede te sluiten met Frankrijk. Oostenrijk had alleen nog Groot-Brittannië als belangrijke bondgenoot, maar dit land kon Oostenrijk niet helpen op het land. Oostenrijk stond de Oostenrijkse Nederland officieel af aan Frankrijk, hoewel Frankrijk deze al bestuurde. Ook stond het gebieden in Italië af, waardoor de Cisalpijnse Republiek ontstond. Oostenrijk en Frankrijk verdeelden samen de Republiek Venetië, waardoor Frankrijk ook grondgebied aan de Adriatische Zee kreeg.
De vrede betekende het einde van de Eerste Coalitieoorlog. Frankrijk werd hierdoor de winnaar en het sterkste land in Europa. Groot-Brittannië was officieel nog in oorlog met Frankrijk, maar er werd niet gevochten. Na 1797 was er een tijdje lang vrede, maar in 1799 laaide de Tweede Coalitieoorlog weer op.
Gevolgen
De Eerste Coalitieoorlog had verschillende blijvende veranderingen. De oorlog zorgde ervoor dat Frankrijk min of meer geaccepteerd werd als republiek. Toch was deze acceptatie maar kort en veranderde er veel in Frankrijk tijdens de oorlog. Aan het begin van de oorlog stond Frankrijk onder de Nationale Conventie. Dit was een vrij democratisch parlement met algemeen kiesrecht voor alle mannen. Aan het einde van de oorlog stond Frankrijk onder de Directoire. Alleen rijke mannen konden nog stemmen in Frankrijk. Desondanks was Frankrijk een stuk democratischer dan de rest van Europa. De Eerste Coalitieoorlog zorgde ook voor de bekendheid van Napoleon Bonaparte als generaal.
Het feit dat Frankrijk zich kon verdedigen en grondstukken had gewonnen bewees dat Frankrijk het sterkste land op het vasteland van Europa was. Frankrijk kreeg ook verschillende "zusterrepublieken". Dit waren vazalstaten die op de idealen van de Franse Revolutie waren gebaseerd. Ze leken ook erg op de Eerste Franse Republiek en waren bondgenoten van Frankrijk. Deze vazalstaten vormden ook een bufferzone tussen Frankrijk en de rest van Europa.
Alle Europese grootmachten sloten vrede met Frankrijk met uitzondering van de Britten. Tussen 1797 en 1799 was het vrij vreedzaam in Europa. De spanningen laaiden opnieuw op toen Napoleon Bonaparte in 1798 een expeditie naar Egypte begon. Frankrijk wilde Egypte koloniseren om zo de handel met Azië te beheersen en meer onderzoek te doen naar de Egyptische oudheid. Op deze manier wilden ze de Britten verzwakken. Hoewel de expeditie geen succes was voor de Fransen, wilden de Britten toch opnieuw oorlog. In 1799 begon hierdoor de Tweede Coalitieoorlog.