Derde Franse Republiek
| (Derde) Franse Republiek (Troisième) République Française
 | |
|---|---|
| Hoofdstad | Parijs |
| Talen | Frans |
| Bestuursvorm | Unitaire parlementaire republiek |
| Volkslied | La Marseillaise |
Portaal  Frankrijk en Geschiedenis
| |
.svg)
.svg)
De Derde Franse Republiek was een periode in de geschiedenis van Frankrijk tussen 1870 en 1940. Tijdens deze 70 jaar was Frankrijk voor de derde keer in haar geschiedenis een republiek. Eerder bestonden al de Eerste Franse Republiek (1792-1804) en de Tweede Franse Republiek (1848-1852). De Derde Franse Republiek was de opvolger van het Tweede Franse Keizerrijk. Het ontstond tijdens de Frans-Duitse Oorlog toen keizer Napoleon III gevangengenomen werd.
In het begin van het vrij onrustig in de republiek. De Frans-Duitse Oorlog duurde tot 1871 en zorgde voor grote economische problemen. Ook was er sociale onrust, voornamelijk tijdens de Commune van Parijs in 1871. Het duurde tot 1875 toen de republiek een grondwet had. Vanaf die tijd ging het juist erg goed met de republiek. De republiek ontwikkelde zich tot een democratie en werd welvarend. Deze periode wordt de Belle époque genoemd en duurde tot het begin van de Eerste Wereldoorlog, waarin de kunst erg opleefde. Tijdens de Eerste Wereldoorlog leed Frankrijk heel erg. Na de oorlog brak opnieuw een vrij welvarende periode aan, maar deze was ook onrustig.
De Derde Franse Republiek kwam ten einde in 1940. Toen viel Nazi-Duitsland Frankrijk binnen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het noorden van Frankrijk werd bezet, terwijl het zuiden Vichy-Frankrijk werd. Na de oorlog werd de Vierde Franse Republiek opgericht.
Achtergrondinformatie
Om de Derde Franse Republiek te begrijpen, moet een beetje achtergrondinformatie weten. Sinds de Franse Revolutie ging Frankrijk een vrij instabiele periode tegemoet. In de 19e eeuw veranderde het land dan ook vaak van staatsvorm. Het land schakelde steeds tussen republiek, koninkrijk (onder het huis Bourbon) en keizerrijk (onder het huis Bonaparte). In 1848 werd de monarchie afgeschaft, waardoor de Tweede Franse Republiek begon. Deze republiek kwam vier jaar later al weer ten einde, toen het Tweede Franse Keizerrijk onder Napoleon III werd gesticht.
Toch waren er tijdens het keizerrijk al veel voorstanders van de republiek. Zij werden "republikeinen" genoemd. Tussen 1852 en 1870 groeide het aantal republikeinen. Ondertussen nam het aantal royalisten en bonapartisten af. De royalisten wilden het huis Bourbon terug en de bonapartisten wilden Napoleon III behouden. Dit had er vooral mee te maken dat zowel het huis Bourbon als het huis Bonaparte niet echt een populaire troonopvolger had.
Verloop
Ontstaan
De republiek werd uitgeroepen in het midden van de Frans-Duitse Oorlog. In 1870 verklaarden Frankrijk en Pruisen (gesteund door veel Duitstalige landjes) elkaar de oorlog. De Franse keizer Napoleon III dacht dat hij Pruisen aankon, maar de Duitsers bleken te sterk te zijn. Na enkele weken gaf Napoleon III zich over aan Pruisen en werd gevangengenomen. Dit leidde tot paniek in het Tweede Franse Keizerrijk, aangezien er geen leider meer was. In deze paniek besloten de republikeinen hun kans te grijpen. Napoleon III had in de jaren daarvoor al veel macht ingeleverd. Ook was hij steeds onpopulairder geworden. Op 4 september 1870 werd de republiek uitgeroepen en de monarchie afgeschaft. Dit betekende het begin van de Derde Franse Republiek.
Napoleon III werd later door Pruisen vrijgelaten en leefde tot zijn dood in 1873 in Engeland. De rest van de keizerlijke familie vertrok ook naar Engeland. Nadat de republiek werd verklaard, ging de oorlog gewoon door. Het Duitse leger trok naar Parijs en nam Versailles in. In het kasteel van Versailles werd de Pruisische koning, Wilhelm I, tot keizer van Duitsland gekroond. Hierdoor werden alle Duitstalige landjes in één land verenigd en ontstond het Duitse Keizerrijk. Voor Frankrijk betekende dit een grote nederlaag. Het land moest de regio Elzas-Lotharingen aan Duitsland afstaan.
Chaos en revolutie
Tijdens de eerste verkiezingen kwamen onverwachts de royalisten (voorstanders van de monarchie) aan de macht. Hoewel sommige royalisten van Frankrijk weer een koninkrijk wilde maken, zagen de meeste dit niet zitten. Zij besloten zich tevreden te stellen met de republiek. In plaats daarvan sloten ze vrede met Duitsland. De nieuwe regering besloot meteen de belastingen te verhogen. Dit kwam op een slecht moment, aangezien in Frankrijk een grote economische crisis gaande was. Hierdoor was er veel armoede en werkloosheid.
De inwoners van Parijs waren zo woedend dat zij in opstand kwamen. Zij wisten succesvol de regering en het parlement uit Parijs te verjagen naar Versailles. Ook namen zij de controle over van Parijs en stichtten de Commune van Parijs. Dit was een revolutionaire regering die tussen maart en mei 1871 over de stad heerste. De commune van Parijs werd voornamelijk gesteund door anarchisten, communisten, socialisten en jakobijnen. Het leger wist na drie maanden de macht terug te krijgen over Parijs.
Belle époque
Rond 1875 keerde de rust terug in Frankrijk. Dat jaar werd de grondwet aangenomen, waar lang over werd vergaderd. De liberalen en conservatieven waren het namelijk niet met elkaar eens. Het grootste punt van discussie was de macht van de president. Uiteindelijk werd er gekozen voor een parlementaire republiek, waarin de president alleen een symbolische functie (weinig macht) had. De regering werd gevormd door een raad van ministers en een premier. Daarnaast kwam er een parlement bestaande uit twee kamers:
- De Kamer van Afgevaardigden; die rechtstreeks door het volk gekozen werd iedere vier jaar. Alle mannen hadden algemeen kiesrecht en konden stemmen in deze verkiezingen.
- De Senaat; die indirect gekozen werd. Vooral landelijke, conservatieve gemeenten hadden invloed op de Senaat. Een senator werd voor een periode van negen jaar gekozen.
Op deze manier werden zowel de conservatieven als de liberalen tevredengesteld.
In de tijd kwamen ook allerlei kranten en tijdschriften op. Deze konden zich ook vrij over de politiek uitspreken. De Derde Franse Republiek had namelijk een vergaande mate van persvrijheid. Ook ontstonden er steeds meer sociale bewegingen, zoals de arbeidersbeweging. Arbeiders konden demonstreren en protesteren voor betere arbeidsomstandigheden. De republiek had eerst een conservatieve regering. Over de jaren werd de regering steeds liberaler. In plaats van één partij werkten verschillende partijen vaak samen. In de jaren die volgden kwam er een scheiding tussen kerk en staat.
In dezelfde periode kreeg Frankrijk steeds meer koloniën. Hierdoor had Frankrijk na het Verenigd Koninkrijk het grootste koloniale rijk ter wereld. Frankrijk kreeg in deze periode ook betere banden met de Britten. Ondertussen ging het economisch steeds beter met Frankrijk. Frankrijk werd daarnaast een centrum voor kunst en cultuur. Deze rustige, welvarende en kunstzinnige periode wordt ook wel de Belle époque genoemd en duurde tot aan de Eerste Wereldoorlog.
Eerste Wereldoorlog
Zie Eerste Wereldoorlog voor het hoofdartikel over dit onderwerp.
Frankrijk was bondgenoten met onder andere het Verenigd Koninkrijk en Rusland tijdens de Eerste Wereldoorlog. Zij werden de Geallieerden genoemd en vochten tegen de Centralen (bestaande uit onder andere Duitsland en Oostenrijk-Hongarije). Frankrijk verklaarde Duitsland de oorlog doordat Duitsland de oorlog aan bondgenoot Rusland verklaarde. Het Duitse leger voerde daardoor een tweefrontenoorlog. Het westelijke front vond grotendeels in Noord-Frankrijk en België plaats. Het Duitse leger wilde Frankrijk verrassen door via België Frankrijk binnen te vallen. Dit mislukte tot een groot deel, waardoor het westfront vast kwam te liggen. Er werd een oorlog met loopgraven gevoerd, waarbij grote delen van Noord-Frankrijk verwoest werden en veel mensen overleden. Uiteindelijk wonnen de Geallieerden nadat de Amerikanen in 1917 aan hun zijde vochten.
In november 1918 kwam er een wapenstilstand. De Geallieerden sloten uiteindelijk vrede met de Duitsers tijdens de Vrede van Versailles in 1919. Voor Frankrijk betekende het verdrag dat het Elzas-Lotharingen weer terugkreeg. Ook moest Duitsland herstelbetalingen aan Frankrijk doen voor de gemaakte schade. Dit was een enorm bedrag. Pas in 2010 betaalde Duitsland het laatste bedrag, nadat een groot bedrag werd kwijtgescholden.
Interbellum
Na de oorlog ontstond er een grote economische crisis in Frankrijk. Dit had deels met de oorlogsschade te maken. Frankrijk en België bezetten samen in 1923 het Duitse Ruhrgebied toen Duitsland niet meer de schulden kon betalen. Uiteindelijk kwamen de Amerikanen met het Dawesplan, waardoor het beter ging. De beurskrach van 1929 maakte hier een einde aan. Opnieuw ontstond er een grote economische crisis, de Grote Depressie. Deze crisis trof alle landen wereldwijd, waaronder Frankrijk. In deze tijd kwamen ook socialistische en communistische partijen in Frankrijk op.
Tijdens de jaren 1930 ging het slecht met Frankrijk. Regeringen vielen snel achter elkaar en er was veel werkloosheid. Tijdens de jaren 1920 was Frankrijk nog een plaats waar veel kunstenaars, schrijvers en rijke mensen kwamen. In de jaren 1930 was hier weinig van overgebleven. Nadat de nazi's de macht grepen in Frankrijk, ontstonden er ook fascistische groepen in Frankrijk. Deze vormde een bedreiging voor de Franse democratie.
In 1938 ontstond er angst voor oorlog. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk waren bang dat Duitsland zijn grondgebied uitbreidde. Eerder had het al Oostenrijk aangesloten en nu wilde het het Sudetenland, wat onderdeel was van Tsjecho-Slowakije. Op de Conferentie van München werd een deal gesloten. Duitsland kreeg het Sudetenland, maar zou daarna geen nieuwe grondgebieden eisen. Hoewel de Britten positief over het plan waren, wisten de Fransen dat het zou falen. De angst zou uiteindelijk een jaar later werkelijkheid worden, toen Duitsland Polen binnenviel.
Einde
Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk verklaarden Duitsland vervolgens de oorlog. In 1940 viel Duitsland Frankrijk binnen. Het Duitse leger was een stuk sterker en moderner dan het Franse leger. Ook was de regering vrij zwak. De slag om Frankrijk werd hierdoor gewonnen door de Duitsers. Op 10 juli 1940 gaf het Franse parlement de macht aan maarschalk Philippe Pétain. Het noorden en westen van Frankrijk werd bezet door Duitsland. Ook werd een deel van het grondgebied door Italië ingenomen. Het zuidoosten van Frankrijk kwam onder Pétain te staan en heette Vichy-Frankrijk, aangezien de hoofdstad Vichy was. Vichy-Frankrijk werkte samen met nazi-Duitsland en de andere Asmogendheden. Hierdoor kwam er een einde aan de Derde Franse Republiek.
Niet iedereen legde zich hierbij neer. Generaal Charles de Gaulle riep het Franse volk op 18 juni om de overgave niet te accepteren. De Gaulle leidde tijdens de oorlog de Vrije Fransen die de kant van de Geallieerden kozen en tegen de nazi's vochten. Verschillende koloniën sloten zich ook aan bij de Vrije Fransen.
Na de oorlog werd het grondgebied van Frankrijk hersteld. Er kwam een tijdelijke regering en in 1946 ontstond de Vierde Franse Republiek.