Letland
| Republiek Letland Latvijas Republika
| |
|---|---|
| Hoofdstad | Riga |
| Aantal inwoners | 1.874.900 (2021) |
| Oppervlakte | 64.589 km² |
| Regeringsvorm | Parlementaire republiek |
| President | Egils Levits (sinds 2019) |
| Premier | Arturs Krišjānis Kariņš (sinds 2019) |
| Godsdienst | Christendom (80%) Geen religie (18,3%) Overig (1,7%) |
| Taal | Lets (Latviešu valoda) |
| Munteenheid | Euro |
| Volkslied | Dievs, svētī Latviju |
| Nationale feestdag | 18 november |
| Landcode | LVA |
Letland (Lets: Latvija), is een land in noordoost Europa het grenst aan: Litouwen, Estland, Rusland, Wit-Rusland en de Oostzee. Letland vormt één van de drie Baltische Staten, samen met Estland en Litouwen. De hoofdstad van Letland is Riga.
Het land heeft een lange geschiedenis, waarbij het bestuurd werd door de Zweden, de Polen en Russen. Uiteindelijk verkreeg Letland in 1918 onafhankelijkheid en werd een zelfstandig land. In 1941 werd Letland echter bezet door de nazi's en in 1944 werd Letland onderdeel van de Sovjet-Unie. Vanaf 1987 begon een opstand van de Baltische staten tegen de Sovjets en in 1991 werd het land onafhankelijk.
Letland heeft vandaag de dag een moderne economie en is een onderdeel van de Europese Unie en de NAVO. In Letland betaald men sinds 2014 met de euro.
Geschiedenis
Vroege geschiedenis
Letland was tot aan de 12e eeuw een onafhankelijk gebied. In de 12e eeuw verdeelden de Duitse ridders Letland in het Koerland en het Lijfland. De Duitse ridders waren ook verantwoordelijk voor het christendom in Letland. Letland was één van de laatste Europese landen waar de bevolking van het christendom werd overtuigd. De Duitse adel kwam in bezit van het grondgebied en bleven tot aan 1920 een belangrijke groep in Letland. Na de Lijflandse Oorlog in 16e eeuw kwam Letland in handen van de Pools-Litouwse Gemenebest. Gedurende periode gingen de Letten over van het katholicisme naar het protestantisme.
Na de Grote Noordse Oorlog kwam het Lijfland in 1721 in handen van de Russen. In 1795 werd het Koerland ook veroverd. In 1812 werd Letland kort bezet door de Fransen onder Napoleon, maar die werden diezelfde winter al verslagen. In 1889 kwam er een einde aan de autonome rechten van het Koerland en Lijfland. De Russen wilde de Baltische Staten Russisch maken door middel van russificatie. De revolutie van 1905 zorgde voor een opleving van het Letse nationalisme. In 1906 werd het Russisch gezag echter hersteld, maar de roep om onafhankelijkheid klonk voort.
1918-1940
Letland werd tijdens de Eerste Wereldoorlog bezet door Duitsland. De Duitsers waren voorstander van een Letse onafhankelijkheid, maar wilde Letland vervolgen bij Duitsland aansluiten. In Letland woonde nog steeds veel Duitse adel. De Letse nationalisten wilden echter een onafhankelijk Letland. Toen de Duitsers in 1918 verslagen werden, kregen de Letse nationalisten het voor het zeggen. Rusland was na de Russische Revolutie in een chaos veranderd. In 1919 kon Letland zich daarom afscheiden van Rusland en in 1920 sloot het een vredesverdrag met de Sovjet-Unie.
Het onafhankelijke Letland werd een democratisch land. De macht van de Duitse adel kwam ten einde. In 1934 ontstond er echter crisis in Letland door verschillende opeenvolgende regeringen. Hierdoor pleegde Karlis Ulmanis een staatsgreep en werd dictator van Letland. De Molotov-Ribbentrop pact tussen de Sovjet-Unie en nazi-Duitsland zorgde ervoor dat Letland onder de Russische invloedssfeer viel. Vanaf 1939 kwam Letland onder invloed van Rusland te staan. Het Sovjetleger werd in Letland gestationeerd en in 1940 gaf de Letse regering zich over aan de Sovjet-bezetting. Letland werd hierdoor een paar maanden later onderdeel van de Sovjet-Unie.
Onderdeel van de Sovjet-Unie
Tussen 1940 en 1941 werden 35.000 Letten naar andere delen van de Sovjet-Unie vervoerd. In 1941 viel nazi-Duitsland Letland binnen. Dit betekende een einde voor de grote Joodse bevolking in Letland. Veel Letten voelden zich echter beter behandeld door de nazi's dan door de Sovjets. Van de herovering in 1944 tot aan 1949 werden nog eens 40.000 Letten naar Siberië vervoerd. De Letten werden gedeporteerd om te voorkomen dat Letland weer onafhankelijkheid wilde hebben. Na de dood van Josef Stalin in 1953 keerden veel Letten weer terug.
Premier Eduards Berklavs begon vanaf 1953 een nationalistische beweging om Letland weer Lets te maken, maar werd in 1959 door de Sovjet-Unie afgezet. Berklavs werd gevangengezet, maat later weer vrijgelaten. Hij werkte vanaf 1974 ondergronds aan een Letse staat met een democratie.
Onder Sovjetleider Michail Gorbatsjov kwam er meer vrijheid. Hierdoor ontstond ook het idee van nationalisme. Veel Letten protesteerden samen met de Litouwers en Esten voor onafhankelijkheid. De vreedzame protesten worden de Zingende Revolutie genoemd, aangezien de Letten hun volkslied vaak zongen. De Baltische Weg is het bekendste protest voor onafhankelijkheid.
Onafhankelijkheid
Ivars Godmanis, de leider van de onafhankelijkheidsbeweging, riep in mei 1990 de Republiek Letland uit. In 1991 werd de communistische leider van Letland tot aftreden gedwongen. Letland trad dat jaar uit de Sovjet-Unie en de onafhankelijkheid werd internationaal erkend. De Sovjet-Unie deed nog een poging tot een staatsgreep, maar deze mislukte. Hierna volgde een transitieperiode, waarin de grondwet werd opgesteld. In 1993 werd het eerste parlement gekozen door middel van verkiezingen. De Russische troepen trokken zich in 1994 terug.
Na de onafhankelijkheid wist Letland samen met Litouwen en Estland de economie in korte tijd te moderniseren. Dit zorgde voor een groei aan welvaart. In 2004 trad Letland zowel de Europese Unie als de NAVO toe. De Letse lats werd in 2014 vervangen door de euro.
Geografie
Landschap
Letland is een erg vlak land. 98% van het land ligt niet op meer dan 200 meter boven zeeniveau. In het westen van Letland ligt de Baltische Zee (Oostzee). Vanuit de Baltische Zee is er een grote zee-inham, die de Golf van Riga wordt genoemd. Langs de kusten heeft Letland voornamelijk zandstranden. Hoewel de grond in Letland erg geschikt is voor landbouw, vind er steeds minder landbouw in Letland plaats. Het grootste gedeelte van het Letse grondgebied bestaat uit bossen, moerassen, rivieren en meren. Deze bossen zijn goed beschermd door wetgeving. Zo is het kappen van bomen erg moeilijk in Letland.
Door Letland stromen ook verschillende rivieren. De grootste rivieren zijn de Daugava, de Lielupe en de Gauja. In veel Letse rivieren staan ook stuwdammen met stuwmeren. Een groot deel van de elektriciteit wordt hierdoor ook opgewekt door middel van waterkracht. De Gaiziņkalns is met 311 meter de hoogste berg van Letland.
Natuur
In Letland komen zo'n 30.000 soorten planten en dieren voor. De grootste zoogdieren in Letland zijn elanden, herten, lynxen, wolven, bevers en vossen. In veel Europese landen komen bevers, lynxen, wolven en otters nauwelijks voor. In Letland komen ze daarentegen wel vaak voor. Dit komt doordat er in Letland erg veel bossen zijn en het bos ook steeds groter wordt. Dit komt door dat veel landbouwgrond in bos omgetoverd wordt. Bijna alle bossen in Letland zijn gemixt. Dit betekent dat er zowel naald- als loofbomen staan. Voornamelijk eikenbomen en lindebomen komen vaak voor in Letland. In de Letse bossen leven ook vele soorten vogels, zoals spechten. Alle bossen in Letland zijn openbaar. Het zoeken naar paddenstoelen en bosvruchten zijn bekend bezigheden.
Het madeliefje is de nationale bloem van Letland.
Grote steden
| 10 grootste steden van het land | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Nummer | Stad | Inwoners (2022) |
||||||||
| 1 | Riga | 605.802 | ||||||||
| 2 | Daugavpils | 79.120 | ||||||||
| 3 | Liepāja | 67.360 | ||||||||
| 4 | Jelgava | 54.694 | ||||||||
| 5 | Jurmala | 50.561 | ||||||||
| 6 | Ventspils | 32.955 | ||||||||
| 7 | Rēzekne | 26.481 | ||||||||
| 8 | Ogre | 22.872 | ||||||||
| 9 | Valmiera | 22.757 | ||||||||
| 10 | Jekabpils | 21.418 | ||||||||
Klimaat
Letland heeft een landklimaat, maar in het westen zijn de temperaturen milder door invloed van de zee. In de winter is het in het westen gemiddeld -2,8 graden Celsius, terwijl het in het oosten gemiddeld -6,6 graden Celsius is. In de zomer is het in het westen gemiddeld 16,7 graden Celsius, terwijl het in het oosten gemiddeld 17,6 graden Celsius is. Letland kent regen door het hele jaar heen. Gemiddeld heeft het land meer mistige dagen dan zonnige dagen. Gemiddeld zijn er 82 dagen per jaar waarop het sneeuwt.
Hoewel het in het Letland veel regent, wordt dit water direct door de vele rivieren naar de zee afgevoerd. Hierdoor wordt er in Letland veel aan drainage gedaan.
Bevolking
Bevolkingsgroepen
De inwoners van Letland worden Letten genoemd. De etnische Letten vormen zo'n 62% van de bevolking. Letland kent een grote Russische minderheid van 24%. De reden dat er zoveel Russen in Letland wonen heeft te maken met de Sovjet-Unie. In de tijd van de Sovjet-Unie werden Russen aangemoedigd naar Letland te gaan om het gebied Russisch te maken (russificatie). De Russen zijn eigenlijk geen inwoners van Letland, kunnen vaak geen Lets en hebben vaak geen Lets paspoort. De laatste jaren verhuizen veel Russen terug naar Rusland. Hier krijgen ze ook een Russisch paspoort. De Russische minderheid woont vooral in het oosten van het land langs de Russische grens.
Andere belangrijke bevolkingsgroepen zijn Wit-Russen, Litouwers, Oekraïners, Polen en Joden.
Taal
De officiële taal van Letland is het Lets. Het Lets is het meest verwant aan het Litouws en is een verre verwant van andere Slavische talen, zoals het Russisch en het Pools. Het Russisch is de grootste minderheidstaal en wordt door een kwart van de bevolking gesproken. Russisch wordt vooral als moedertaal gesproken door inwoners in het oosten van het land. Sinds 2019 wordt Russisch weer op middelbare scholen onderwezen, om de Russische minderheid meer bij het land te betrekken. Eerder was er in 2012 al een referendum om Russisch te erkennen als tweede landstaal, maar dit werd afgewezen.
Qua vreemde talen spreken de meeste inwoners Engels. Vroeger werd het Russisch als vreemde taal geleerd, maar tegenwoordig heeft het Engels het Russisch verdrongen. Op school worden nog steeds Engels en Russisch als vreemde talen gegeven, net als Duits en Frans.
Religie
In Letland is er godsdienstvrijheid. Dit betekent dat iedereen in Letland vrij is om te geloven wat hij/zij wil. Ook is er sprake van een scheiding tussen kerk en staat. In andere woorden, religie en politiek zijn gescheiden van elkaar.
De meerderheid van de Letse bevolking (79%) is aanhanger van het christendom. In Letland zijn er drie grote christelijke stromingen; het lutheranisme (34,2%), de Rooms-Katholieke Kerk (24,1%) en de Russisch-Orthodoxe Kerk (17,8%). Oorspronkelijk was het grootste deel van de Letten luthers, maar dit veranderde in de Sovjettijd (toen religie verboden was). Na de onafhankelijkheid in 1990 daalde het aantal lutheranen in het land. Veel lutheranen zijn overgestapt naar de katholieke kerk. Letland ligt dan ook precies op de grens tussen het lutherse Estland en het katholieke Litouwen. De Russisch-Orthodoxe Kerk wordt voornamelijk door de Russische minderheid aangehangen. Hoewel de zetel van de kerk in Rusland zit, heeft de kerk een Letse afdeling (Lets-Orthodoxe Kerk).
21,1% van de Letten hangt geen religie aan of is ongelovig. Kleinere geloven zijn de islam en het jodendom die slechts enkele honderden aanhangers hebben. Ook heeft Letland zo'n 600 Dievturi. Zij geloven in de oude goden uit de Letse mythologie.
Onderwijs
In Letland zijn leerlingen van hun 5e tot hun 15e of 16e verplicht om naar school te gaan. Voor hun 5e kunnen leerlingen naar een voorschool gaan, waar de nadruk vooral op spelen ligt. Tot 5 jaar is de voorschool niet verplicht. Tussen 5 en 7 jaar zijn de leerlingen wel verplicht om naar school te gaan. Na de voorschool gaan de leerlingen naar de basisschool. De basisschool duurt veel langer dan in Nederland en België. Leerlingen zitten namelijk van hun 7e tot hun 16e op de basisschool. Op de basisschool leren de leerlingen dingen als rekenen, Lets, vreemde talen (Russisch en Engels), aardrijkskunde, kunst, muziek, sport, geschiedenis, wetenschap en biologie. De meeste scholen geven onderwijs in het Lets, maar er zijn ook Russische scholen. Daarnaast zijn er ook tweetalige scholen waar zowel in het Lets als in het Russisch les wordt gegeven. Op hun 16e maken de leerlingen een examen, waarmee ze door kunnen stromen naar de universiteit. In Letland is er dus geen middelbare school.
Sommige leerlingen kunnen op hun 15e kiezen om van school te gaan zonder examen. Zij kunnen doorstromen naar de beroepsschool. In Letland zijn verschillende universiteiten.
Kunst en cultuur
De cultuur van Letland is erg beïnvloed door die van Rusland, Zweden en Duitsland. Toch gaat de Letse cultuur duizenden jaren terug in de tijd van het Lijfland.
.jpg)
Letland staat vooral bekend om zijn klederdracht. Hierbij wordt onderscheid gemaakt in twee soorten; de antieke klederdracht (7etot 13e eeuw) en de nieuwe klederdracht (18e en 19e eeuw). Vooral de nieuwe klederdracht wordt vandaag de dag gedragen. Deze klederdracht is bekend om de vele symbolen die verwijzen naar Letland en de verschillende Letse regio's. Vrouwen dragen vaak een gordel, waarop een patroon wordt gemaakt met verschillende kleuren. Dit patroon verschilt per regio, net als de kleuren. Klederdracht wordt nog steeds veel gedragen op feestdagen en speciale festivals.
Werelderfgoed
In Letland staan twee dingen op de Werelderfgoedlijst van UNESCO. Dit zijn:
- Historisch centrum van Riga
- Geodetische boog van Struve (deels in andere landen)
Muziek
.jpg)
Letland heeft een lange traditie in de muziek. Oorspronkelijk werden gedichten vaak gezongen of voorgedragen met muziek. Deze traditionele gedichten gingen vaak over de Letse mythologie of legendes (Dainas). Dainas zijn korte gedichten die gaan over de goden waarin men vroeger geloofde, zoals de maangod Mēness of de zonnegodin Saule. Deze gedichten werden aan het einde van de 19e eeuw allemaal verzameld en opgeschreven. Muziek werd vroeger gemaakt van traditionele instrumenten als de citer en de kokles. In Letland is koormuziek nog altijd erg populair. Veel Letten zijn ook lid van een koor.
Qua populaire muziek zijn voora volksmuziek en rockmuziek erg populair. Een van de bekendste Letse componisten is Imants Kalniņš. Letland doet mee aan het Eurovisiesongfestival. Het won één maal in 2002 met het nummer I Wanna van Marie N.
Literatuur
Hoewel de Letse mythologie eeuwen teruggaat, ontstond de Letse literatuur in de 19e eeuw. Toentertijd begonnen veel schrijvers en dichters in het Lets te schrijven. Vooral Gotthard Friedrich Stender was een belangrijk figuur bij het ontstaan van de Letse literatuur. In 1888 werd het beroemde gedicht Lāčplēsis van Andrejs Pumpurs gepubliceerd. Dit gedicht is nog steeds erg populair in Letland. Het verhaal volgt de mythische held Lāčplēsis (Lets voor "berenslachter") in de tijd dat de christenen naar Letland komen. In het verhaal spelen de verschillende Letse goden een belangrijke rol.
Andere bekende schrijvers uit Letland zijn Rainis, Viktors Eglītis, Aleksandrs Čaks en Eriks Ādamsons.
Feestdagen
.jpg)
| Datum | Feestdag | Uitleg |
|---|---|---|
| 1 januari | Nieuwjaarsdag | |
| Verschillend | Pasen | |
| 1 mei | Dag van de Arbeid | |
| 4 mei | Latvijas Republikas Neatkarības atjaunošanas diena | Herdenkt het herstel van de Letse onafhankelijkheid in 1990 |
| 23 & 24 juni | Midzomerfeest | Traditioneel feest dat in meerdere Noord-Europese landen gevierd wordt. |
| 18 november | Latvijas Republikas proklamēšanas diena | Herdenkt het uitroepen van de onafhankelijkheid in 1918 |
| 24-26 december | Kerst |
Sport
De populairste sport van Letland is ijshockey. IJshockey is al eeuwenlang een populaire sport in Letland en sinds 1931 worden er professionele wedstrijden gehouden. Na ijshockey is basketball de populairste sport van het land. In 1935 won Letland het eerste Europese kampioenschap basketball.
Andere populaire sporten in Letland zijn atletiek, rugby, tennis en voetbal.
Politiek
.jpg)
Nationale politiek
Letland is vandaag de dag een parlementaire democratie en een republiek. Dit betekent dat het land een gekozen president als staatshoofd heeft en een gekozen parlement als volksvertegenwoordiging. De huidige president van Letland is Egils Levits. De president wordt iedere vier jaar gekozen door het parlement. Naast de president is er ook nog een premier. Dit is tegenwoordig Arturs Krišjānis Kariņš.
Het Letse parlement heet de Saeima. Het parlement bestaat uit één kamer van 100 leden. De Saeima wordt iedere vier jaar gekozen door middel van rechtstreekse verkiezingen. Deze verkiezingen vinden altijd op de eerste zaterdag van oktober plaats. Nadat het nieuwe parlement geïnstalleerd wordt kiezen zij de president. De president kiest vervolgens weer de premier en de ministers.
Een politieke partij moet minstens 5% van de stemmen halen om toe te kunnen treden tot het parlement.
Politieke partijen
In Letland zijn er verschillende politieke partijen. In het Letse parlement zitten 11 grote partijen. Dit zijn:
- Saskaņa; een centrum-linkse, sociaaldemocratische partij.
- Konservatīvie; een centrum-rechtse, conservatieve partij.
- Attīstībai/Par!; een liberale centrumpartij.
- Nacionālā apvienība; een rechts-populistische partij.
- Jaunā Vienotība; een centrum-rechtse, liberale partij.
- Zaļo un Zemnieku Savienība; partij die zich richt op de landbouw.
- Latvijas apvienotais saraksts; een groene, conservatieve partij.
- Republika; een groene centrumpartij.
- Latvija pirmajā vietā; een rechts-populistische partij.
- Katram un katrai; een rechts-populistische partij.
- Par cilvēcīgu Latviju; een rechts-populistische partij.
Bestuurlijke indeling
Sinds 2021 bestaat Letland uit 36 gemeenten (novadi) en zeven steden (valstspilsētas). Dit zijn:
Buitenlandse politiek
Letland is lid van verschillende internationale organisaties, zoals de Europese Unie (EU), de Verenigde Naties (VN) en de NAVO. Letland heeft goede banden met Estland en Litouwen, waarmee het de Baltische Staten vormt. Deze drie landen werken samen op economisch en politiek gebied. Daarnaast heeft Letland nog goede banden met de landen in Scandinavië en met Polen. Ook heeft Letland goede banden met de Verenigde Staten, vooral op militair gebied.
De banden met Rusland en Wit-Rusland zijn erg slecht. Sinds de Russische invasie van de Krim zijn de banden erg verslechterd. Rusland heeft in het verleden vaak de omgang met de Russische minderheid in Letland bekritiseerd. Ook was er vaak sprake van spionnenuit Rusland in Letland. De banden met Wit-Rusland verslechterden sinds de protesten in Wit-Rusland in 2020 en 2021. Sinds de Russische invasie van Oekraïne in 2022 zijn de banden met Rusland verder verslechterd. Inmiddels is het Letse luchtruim voor Russische vliegtuigen gesloten. Ook heeft Letland steun uitgesproken voor Oekraïne. Veel Letten vrezen een Russische invasie van Letland. De Baltische Staten zouden namelijk een volgend doelwit kunnen zijn volgens de Letse regering.
Economie
In land betaald men de euro. Na de val van het communisme groeide de Letse economie hard, net als de economieën van Estland en Litouwen. Tijdens de economische crisis van 2009 was het echter gedaan met de jarenlange economische groei. In 2012 was de Letse economie weer hersteld en de werkloosheid begon te dalen. De belangrijke handelspartner van Letland is Litouwen. Andere belangrijke handelspartners zijn Rusland, Estland, Duitsland, Nederland, Finland, Italië, Polen, Denemarken, Zweden en het Verenigd Koninkrijk. Letland exporteert vooral textiel, hout en houtproducten, voedingsmiddelen en metaal. Aan de andere kant importeert Letland veel machines en machineonderdelen, chemicaliën, brandstoffen en voertuigen.
Letland is één van de landen met de meeste groene energie in Europa. In 2022 verwacht het land het grootste windmolenpark te open. De Letse overheid levert veel van haar taken over aan het bedrijfsleven. Hoewel andere Europese landen dit ook doen, is dit in Letland het meest gebeurd.
Fotogalerij
Locatie in Europa
Satelietfoto
Het wapen van Letland in de Sovjet-periode
De vlag van Letland in de Sovjet-periode
.svg)
Externe link
|
Europese Unie | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
|
|||||||||
| Landen, afhankelijke gebieden en niet-erkende staten in Europa | 
| ||
|---|---|---|---|
| Albanië · Andorra · Armenië · Azerbeidzjan · België · Bosnië en Herzegovina · Bulgarije · Cyprus · Denemarken · Duitsland · Estland · Finland · Frankrijk · Georgië · Griekenland · Hongarije · IJsland · Ierland · Italië · Kazachstan · Kroatië · Letland · Liechtenstein · Litouwen · Luxemburg · Malta · Moldavië · Monaco · Montenegro · Nederland · Noord-Macedonië · Noorwegen · Oekraïne · Oostenrijk · Polen · Portugal · Roemenië · Rusland · San Marino · Servië · Slovenië · Slowakije · Spanje · Tsjechië · Turkije · Vaticaanstad · Verenigd Koninkrijk · Wit-Rusland · Zweden · Zwitserland Alle schuine landen liggen ook in een ander werelddeel. Afhankelijke gebieden: Ålandseilanden · Faeröer · Gibraltar · Guernsey · Jan Mayen · Jersey · Man · Spitsbergen |
|||